چیستی علم آلن
چالمرز
کتاب چیستی علم نوشته آلن چالمرز، با ترجمه سعید
زیباکلام، به بررسی ماهیت علم و نظریات مختلف درباره آن میپردازد. این کتاب در 14
فصل و 215 صفحه تنظیم شده و هدف آن روشن ساختن مفاهیم علمی و تسهیل فهم نظریات
گوناگون است.
مقدمه و اهمیت علم
چالمرز در مقدمه کتاب به اهمیت علم در
دنیای معاصر اشاره میکند. او توضیح میدهد که امروزه علم به عنوان یک ارزش مثبت
تلقی میشود و بسیاری از حوزهها تلاش میکنند تا خود را علمی معرفی کنند. این در
حالی است که در فلسفه علم جدید، هیچ روشی برای اثبات صدق علمی وجود ندارد و بسیاری
از نظریات سنتی مورد انتقاد قرار گرفتهاند.
استقراگرایی و نقد آن
فصلهای ابتدایی کتاب به بررسی استقراگرایی میپردازد. چالمرز توضیح میدهد که
استقراگرایان سطحی معتقدند علم با مشاهده آغاز میشود و مشاهدات باید بدون پیشداوری
انجام شوند. این مشاهدات به قوانین و نظریهها منجر میشوند. اما چالمرز انتقاداتی
به این رویکرد وارد میکند و بر این باور است که فرض کردن استقرا به عنوان پایهای
برای علم، نادرست است.
چالمرز به نقدهایی که فیلسوفانی مانند
دیوید هیوم و کارل پوپر به استقراگرایی وارد کردهاند نیز اشاره میکند. هیوم
معتقد بود که علم نباید تنها بر اساس عقلانیت توجیه شود و پوپر بر این نکته تأکید
دارد که علم شامل استقرا نمیشود.
ابطالگرایی
فصل سوم کتاب به ابطالگرایی اختصاص دارد. چالمرز توضیح میدهد که
ابطالگرایان علم را مجموعهای از فرضیهها میدانند که باید قابلیت ابطال داشته
باشند. برای مثال، گزارهای مانند "همه چهارشنبهها باران میبارد"
ابطالپذیر است زیرا اگر فقط یک چهارشنبه باران نبارد، این فرض باطل میشود.
چالمرز تأکید میکند که فرضیههای علمی
باید شرایطی داشته باشند که بتوان آنها را آزمایش کرد و در صورت عدم تطابق با
واقعیت، رد شوند.
تبیینهای آفاقی و فردی کتاب همچنین به دو
رویکرد آفاقی و فردی در شناخت علمی اشاره دارد. آفاقیگرایان
معتقدند که معرفت علمی از تعاملات پیچیده اجتماعی ناشی میشود، در حالی که
فردگرایان بر اهمیت عقاید فردی تأکید دارند. چالمرز در این زمینه به نظریات جی.
آر. روتز و دیگران اشاره میکند که علم را نتیجه تلاشهای جمعی در تعامل با طبیعت
میدانند.
نتیجهگیری
در پایان کتاب، چالمرز بر این نکته تأکید
دارد که باید شیوههایی را برای نظریهسازی درباره جهان کشف کنیم، نه اینکه از پیش
با براهین فلسفی آنها را تعیین کنیم. او بیان میکند که هیچ تبیینی از ارتباط بین
نظریههای فیزیک و جهانی که آن نظریهها توصیف میکنند نباید امکان تحولات بعدی را
منتفی سازد.
به طور کلی، چیستی علم چالمرز یک بررسی جامع از ماهیت علم، روشهای
علمی و نقدهای فلسفی مرتبط با آن ارائه میدهد و خوانندگان را به تفکر عمیقتر
درباره چیستی علم دعوت میکند.
نظرات
ارسال یک نظر